12. Badania książki. Co nam mówią dawne słowniki?

Słowniki traktujemy zwykle jako teksty użytkowe: źródło informacji o tym, co znaczy jakieś słowo albo jak go użyć. Roli praktycznej nie spełniają oczywiście dawne leksykony. Można je jednak badać i traktować jako źródło wiedzy o tym, jak kiedyś używano słów i jak je rozumiano, jak słowa się zmieniały i jak wyglądały dawne praktyki leksykograficzne i terminologiczne.

Rozwój poszczególnych słów i ich znaczeń można porównywać w kilku językach. Nazwom wartości w bułgarskim i nowogreckim przygląda się I. Genew-Puhalewa. Bada ona sposoby pojmowania honoru, solidarności i troski, a także utrwalone w języku wyobrażenie o Europie.

O dawnym obrazie świata utrwalonym w języku pisze też Z. Greń w pracy Klasyfikacja tematyczna słownictwa w leksykografii czeskiej jako źródło do badania zmian w językowym obrazie świata. Językowy obraz świata to także gramatyka, co pokazuje A. Kępińska w pracy Kształtowanie się polskiej kategorii męsko- i niemęskoosobowości. Język wobec płci.

J. Linde-Usiekniewicz i S. Łozińska porównały pierwszy słownik polskiego języka migowego z 1879 r. z istniejącymi w tym czasie słownikami języka polskiego i dowiodły, że ich wpływ na leksykon Józefa Hollaka i Teofila Jagodzińskiego, był – wbrew oczekiwaniom – znikomy. M. Bańko zaś jako pierwszy w Polsce zajął się historią antyleksykografii, czyli słownikami prywatnymi, często satyrycznymi.

Na Wydziale Polonistyki tworzymy też Internetowy słownik języka Cypriana Norwida. Jest to pierwszy w Polsce internetowy słownik języka jednego autora.

Witryna internetowa Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego (pod red. W. Decyk-Zięby, A. Kępińskiej, M. Kresy, A. Piotrowskiej i I. Stąpor) przedstawia tytułowe teksty pisane po łacinie, niemiecku i polsku: od połowy XV do początku XX wieku. Jej uzupełnieniem jest internetowy Słownik historyczny terminów gramatycznych.

 

Zobacz więcej:
→ M. Bańko, Z historii antyleksykografii.
→ I. Genew-Puhalewa, Solidarność w sieci wartości nowogreckich.
→ J. Linde-Usiekniewicz, S. Łozińska, In quest of influences of Polish language dictionaries on the oldest Polish Sign Language dictionary, International Journal of Lexicography.
→ J. Puzynina (red.), Słownik języka Cypriana Norwida.

 

(fot. M. Kaźmierczak)