3. Źródła książki. Od opowieści do YouTube’a
Współczesna książka, która wychodzi z drukarni, może być oparta na rękopisie, maszynopisie lub na przekazach mówionych. Te ostatnie to między innymi teksty folklorystyczne, teksty dialektalne, teksty z zakresu historii mówionej i teksty w polskim języku migowym. To naturalny język wizualno-przestrzenny polskich Głuchych. Nie opiera się na dźwiękach, ale jest równie ulotny jak mowa.
Prehistorią i ewolucją książki – od literatury oralnej, przez starożytne papirusy i średniowieczne rękopisy, po pierwsze książki drukowane – zajmują się filologowie klasyczni. Średniowieczne rękopisy analizuje B. Spieralska-Kasprzyk, a starodruki bada B. Czarski. M. Szymański na swoim kanale na YouTubie recytuje w oryginale słynne utwory autorów rzymskich.
Źródła książki badamy także z perspektywy antropologii słowa. W tym ujęciu język analizowany jest przede wszystkim w różnych formach jego użycia, a sposoby posługiwania się słowem są badane jako praktyki kulturowe. Efektem wieloletnich badań prowadzonych przez m.in. G. Godlewskiego, A. Karpowicz, M. Rakoczy i P. Rodaka jest seria podręczników Antropologia słowa, Antropologia twórczości słownej, Od aforyzmu do zinu. Gatunki twórczości słownej, Antropologia praktyk językowych.
Analizujemy też to, jak karnawał, akt ludowego opowiadania i archaiczne formy misteryjne wpłynęły na dramat i teatr krajów słowiańskiego Południa. W książce Teatr u źródeł omawia to M. Bogusławska. Religijna tradycja ustna stanowi ważne źródło w pracy wersologa, czyli specjalisty od budowy wiersza. Monografia Litania i poezja W. Sadowskiego opisuje proces przenikania się elementów religijnych i poetyckich w literaturze polskiej od średniowiecza po wiek XXI. Książka Europejski wiersz litanijny i seria Litanic Verse rozszerzają te badania na wiersze, w których niezależnie od języka i czasu powstania utworu pojawiały się powtarzalne elementy konstrukcyjno-światopoglądowe specyficzne dla gatunków litanijnych.
Zobacz więcej:
→ G. Godlewski, A. Karpowicz, I. Kurz, A. Mencwel, P. Rodak (red.), Communicare. Almanach Antropologiczny 2: Oralność/ piśmienność.
→ E. Hoffmann-Piotrowska, Fryderyk Chopin. Przymierze ze słowem.
→ P. Majewski, Pismo, tekst, literatura. Praktyki piśmienne starożytnych Greków i matryca pamięci kulturowej Europejczyków.
→ M. Prejs, Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej.
Na zdjęciu: M. Szymański jako łacińskojęzyczny youtuber, fot. M. Kaźmierczak