Nowy numer czasopisma „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”

Najnowszy numer Dzieciństwa. Literatury i Kultury poświęcony jest ciału i cielesności w tekstach kultury o dzieciństwie i dorastaniu. Punktem wyjścia rozważań zaprezentowanych w tomie jest przekonanie, że żyjemy w rzeczywistości, w której ciało stanowi nie tylko temat rozmaitych dyskusji, lecz także przestrzeń kulturowych, społecznych i politycznych napięć. Widać to wyraźnie w ambiwalentnym przekazie medialnym na temat cielesności. Z jednej strony, otaczają nas wizerunki wysportowanych ciał i przefiltrowanych twarzy influencerów i influencerek; reklamy, w których modele i modelki epatują swoją młodością i atrakcyjnością. Z drugiej zaś, pozornie dowartościowane ciało pozostaje tematem tabu. Choć upowszechniana masowo kultura popularna staje się coraz bardziej inkluzywna, wciąż dość niechętnie mówimy o chorobach, niepełnosprawności, starości czy trudnych relacjach z ciałem; słowem – o wszystkich ciałach, które nie mieszczą się w ogólnie przyjętym kanonie piękna. Status quo próbują zmienić ruchy społeczne, takie jak ciałopozytywność czy ciałoneutralność.

Dyskurs ten nie jest ograniczony do sfery mediów i polityki. Rozmaicie konceptualizowane ciało jest jednym z najstarszych wielkich tematów tekstów kultury. Nawet pierwsze ślady działalności twórczej człowieka – odciski dłoni na ścianach jaskiń – są namacalnym odbiciem jego cielesności, wyrazem fascynacji własnym ciałem i możliwością wykorzystania go jako środka wyrazu artystycznego. Jednakże w tradycyjnych koncepcjach podmiotowości przejawia się niechęć wobec ciała; jak pisała Ewa Hyży w monografii Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku z 2012 roku, ta niechęć jest „efektem sposobu, w jaki ciało i umysł są rozumiane i definiowane, a mianowicie jako wzajemnie wykluczające się kategorie. […] umysł zostaje uprzywilejowany w stosunku do ciała” (s. 22). Elizabeth Grosz, która w latach 90. ubiegłego wieku zakwestionowała tradycję owego dualistycznego podejścia, postulowała, by rozumieć ciało jako element tożsamości – podlegający inskrypcjom wewnątrz i na zewnątrz, a tym samym stanowiący kulturowy zapis idei, zjawisk i hierarchii społecznych oraz politycznych. Na polskim gruncie, zainspirowana myślą tej filozofki, wtórowała jej m.in. Katarzyna Rychter, dowodząc (w pracy Krytyka podmiotu kartezjańskiego w feminizmie korporalnym Elizabeth Grosz z 2014 roku), że ciało stanowi „ontologiczną i metafizyczną całość materii (fizyczności) i kulturowych wyobrażeń ciała, poprzez które podmiot może pozostawać w relacji do świata […] i przez które świat może pozostawać w relacji do podmiotu”.

W najnowszym numerze pytamy więc o to, jakim kulturowym inskrypcjom podlega ciało (zwłaszcza) w dzieciństwie i młodości, w jaki sposób zachodzą te procesy oraz jak obrazowane są w rozmaitych tekstach kultury, których twórcy i twórczynie próbują rozpoznać i zrozumieć owo rozdarcie ciała i umysłu oraz rozprawić się z binarnym pojmowaniem tożsamości.

Numer dostępny jest tutaj.